การก่อตั้งสมาพันธรัฐเดลอส

มหาภัยจากเปอร์เซียครั้งนี้ทำให้พวกนครรัฐในกรีกมีความเห็นว่าการที่จะเข้าร่วมกัน แต่เพียงในระยะที่มีสงครามติดพันไม่เป็นการเพียงพอเสียแล้ว ควรจะสร้างสมกำลังไว้แม้ในยามสงบ จึงได้จัดตั้งสมาคมหรือสมาพันธ์รัฐขึ้นเรียกว่า สมาพันธรัฐเดลอส(1) หรือ The Delian League ตามชื่อเกาะเดลอส ซึ่งเป็นเกาะเล็กๆ ซึ่งถือว่าเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของเทพเจ้าอพอลโล (Apollo) และสมาพันธรัฐใช้เป็นศูนย์กลางและเป็นที่เก็บทรัพย์สมบัติ สมาชิกของสมาพันธรัฐนี้ นอกจากเอเธนส์และนครรัฐที่อยู่ใกล้เคียงทางตะวันออกเฉียงเหนือของคาบสมุทรกรีกแล้วยังมีรัฐอีกหลายรัฐที่อยู่ตามเกาะเล็กๆ ในทะเลอีเจียนและรัฐที่เอเซียไมเนอร์ สมาพันธ์รัฐเดลอสนี้ในชั้นต้นมีจุดประสงค์ให้มีลักษณะเป็นสันนิบาตที่มีทัพเรือรวมกันในการป้องกันภัยจากการรุกรานของเปอร์เซีย แต่ภายหลังเมื่อภัยจากการรุกรานของเปอร์เซียหมดไป จุดมุ่งหมายของสมาพันธรัฐก็เปลี่ยนแปลงไป กองเรือของสมาพันธรัฐกลับถูกนำไปใช้ในการปราบปรามนครรัฐที่ต้องการแยกตัวออกหรือใช้บังคับนครรัฐอื่นให้เข้ามารวมกับสมาพันธรัฐตามต้องการ
ในสมัยของเพริคลิส สมาพันธรัฐก็เปลี่ยนสภาพไปเป็นจักรวรรดิของเอเธนส์โดยเปิดเผยใน 459 ปี ก่อนคริสตกาล ศูนย์กลางพร้อมทั้งคลังย้ายจากเกาะเดลอสไปยังนครเอเธนส์เพื่อสะดวกในการดำเนินงานตามที่เพริคลิสอ้าง สิ่งสำคัญที่สุดแสดงว่าสหพันธรัฐที่ตั้งขึ้นด้วยความสมัครใจของรัฐสมาชิกได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิเอเธนส์ก็คือการห้ามมิให้สมาชิกแยกตัวออกจากสมาพันธ์ เพริคลิสได้ใช้กำลังบังคับมิให้รัฐที่ต้องการจะลาออกจากการเป็นสมาชิกทำเช่นนั้น แต่การตกเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิ เอเธนส์ก็มีผลดีแก่นครรัฐเล็กๆ เหล่านี้เหมือนกัน นอกจากจะให้ความคุ้มครองจากศัตรูภายนอกแล้ว นครเอเธนส์มีการค้าขายติดต่อกับนครอื่นๆ และประเทศอื่นๆ อย่างกว้างขวางและสมาชิกในจักรวรรดิ็พลอยได้มีส่วนในความมั่นคงนี้ด้วย โดยปกตินครเอเธนส์จะปล่อยให้นครรัฐในอารักขาของตนเหล่านี้ทำการปกครองตนเอง แต่ถ้ามีการจลาจลแก่งแย่งอำนาจชนชั้นสูงและเปลี่ยนระบบการปกครองให้คล้ายระบอบ ประชาธิปไตยŽ ของนครเอเธนส์เอง